AKADEMİK TAKVİM DEGİŞKLİĞİ (Bir Öğrencilik Anısı) / Teyfik KARADAŞ

Anı Hikaye

Üniversite son sınıfta okuduğumuz yılın ilk haftasıydı. Derslerimizin bazısı dolu, bazısı boş geçiyor, bazı hocalarımız ders işliyor, bazı hocalarımız sadece yoklama alıp gidiyordu. Arkadaşlar da bu boşluğu birbirlerine yaz tatilinde memlekette yaşadıkları anıları gezip gördükleri yerleri anlatarak dolduruyorlardı. Erciyes’ten Hasan Dağına doğru esen yeller İç Anadolulunun sıcak havasını serinletmiş, iklim günün her saati çarşıda -pazarda dolaşmaya müsait hale gelmişti. Tatil dönüşü herkesin cebinde yeteri kadar harçlığı var, moraller yerindeydi. Bizden bir üst sınıfta okuyan arkadaşlarımız ağustos ayının ilk haftası öğretmen olarak atanabilmek için yeterlilik sınavına, eylül ayının ilk haftası da okulun bütünleme sınavına girmişlerdi. Kara haber tez duyulur demişler. Bakanlığın bütünleme sınavında mezun olan arkadaşlarımızı, yeterlilik sınavı tarihinde mezun durumda olmadıkları için öğretmen olarak göreve başlatmadığı haberi okulumuza bomba gibi düştü, dominant etkisi yaparak patladı. Bu haber üzerine ben dahil okulun son sınıfında okuyan bütün öğrencilerin morali bozuldu, canı sıkıldı, hayali yıkıldı. Arkadaşların çoğunluğu gelecekle ilgili planlarını mezuniyet üzerine yapmışlardı çünkü. Mezun olduktan sonra hemen öğretmen olarak göreve başlayıp, kimimiz nişan yapacak, kimimiz evlenecek, kimimiz askere gidecektik. Maaş almaya başlayınca ailelerimize yardım edecek, kardeşlerimize kıyafet alacak hatta alt sınıfta okuyan fakir arkadaşlarımıza harçlık gönderecektik. Bu haber hayallerimizi, planlarımızı birdenbire suya düşürdü. Bizim okuldaki öğrencilerin yarıdan fazlası bütünleme sınavı sonunda mezun olabiliyordu. Final sınavları sonunda mezun olan öğrenci sayısı bir elin parmaklarını geçmezdi.

Okulun lider vasıflı, önde gelen bütün öğrencileri, sınıf mümessilleri akademik takvime göre eylül ayında yapılacak şekilde planlanan, bütünleme sınavlarını temmuz ayına aldırmak amacıyla bal yapmak için çiçeklere uçan bal arısı misali harekete geçti. Kimi dekanın yanına giderken, kimi fakülte Sekreterinin yanına koştu. Bazı öğrenciler siyasi parti yetkilileriyle görüşürken, bazı öğrenciler sivil toplum kuruluşları nezdinde girişimde bulunmaya başladı. Okul kantinindeki yalan haberler Kelebek Vadisindeki balonlar misali her gün havada uçuşuyordu. Konu bütün öğrencileri ilgilendirdiği için değişik görüş ve düşünceye mensup insanlar bir araya gelerek, karınca misali elinden gelen çabayı gösterdi ama bir dönem boyunca maalesef bir arpa boyu yol alınamadı. Sonuç sıfır çarpı sıfır, eşittir sıfır. Anlayacağınız arkadaşlarımızın bütün çabaları verdikleri onca emekler boşa gitti.

İkinci dönem yine akademik takvim değişikliği konusu bütün son sınıf öğrencilerinin gündemi meşgul ediyordu. Bütün arkadaşlar akademik takvimle yatıyor, akademik takvimle kalkıyordu. Okul yönetimi ya bu sorunu çözmek için duyarsız davranıyor, ya da çaresiz kalıyordu.  Ben ise son sınıfta olduğum halde alttan çok sayıda ders aldığım için mezun olamayacağımı düşünerek Birinci dönem konuyla pek alakadar olmamıştım. İkinci dönemin başında alttan   ve dönemlik derslerin tamamını alınca mezun olma imkânım ortaya çıktı. Bunun üzerine akademik takvim konusuna müdahil olmaya başladım.

Önce akademik takvim nedir? Nasıl hazırlanır? Nasıl kabul edilir? Nasıl değiştirilir gibi teknik konuları öğrenmeye karar verdim. Okulumuzun öğretim elamanlarına ve memurlarına sorarak akademik takvimin Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı tarafından hazırlanıp, Üniversite Senatosunca kabul edildiğini ve Senatonun gerekli gördüğü hallerde akademik takvimde değişiklik yapabileceğini öğrendim. Bir işe girişirken alt yapıyı bilmeden, yasal durumu öğrenmeden başarılı olma şansınız yoktur. Akademik takvimin lüzumu halinde değiştirilebileceğini öğrenmek biraz olsun içimi ferahlattı. Muhterem büyüğüm, değerli hemşerim, kıymetli bilim adamı Prof. Dr. Cenap Tekinşen o zaman Selçuk Üniversitesi Rektör Yardımcısıydı ve üniversitede etkili bir insandı. Kendisini bir yıl önce bir vesileyle ziyaret ettiğimden şahsen tanıma imkânım olmuştu. Memleketimizin yetiştirdiği nüktedan insan merhum Mehmet Bilal Hukuk Fakültesi Sekreteriydi. Mehmet Bilal’i üniversitenin tamamı tanıdığı gibi, Konya’nın da en az yarısı tanırdı. Konya’da yaşayan bütün Kahramanmaraşlılar Mehmet Bilal’in başında toplanırdı. Ben de Mehmet Bilal’i orta okul yıllarımdan itibaren tanırdım. Hatta ailecek görüşürdük. Cenap Tekinşen hocam ile Mehmet Bilal abimin üniversitedeki saygınlıklarına güvenerek akademik takvim konusundaki sorunu çözebileceğimi yakın arkadaşlarımla paylaştım. Arkadaşlarımın bir kısmı benim bu sorunu çözeceğime inanırken, bir kısmı bana inanmadığı gibi benimle alay etmeye başladı. Bana inanan, bana güvenen yakın arkadaşlarım konuyu son sınıftaki öğrencilerle istişare edip, yanıma alacağım iki arkadaşla birlikte Konya’ya gitmeme karar verdiler. Konya’ya gidecek üç kişilik heyetin masraflarını karşılamak üzere para toplayıp bana teslim ettiler. Biz ise zaman geçirmeden Oğuz Alparslan Zoroğlu ve Feridun Keleş isimli arkadaşlarımla otobüse binerek başka bir ülkeye uluslararası bir sorunu görüşmeye giden diplomatik bir heyet edasıyla onlarca arkadaşımızın alkışları arasında Konya’ya hareket ettik.

Bindiğimiz otobüs Bor’a ulaştığında ilçe otogarı bitişiğindeki Şeyh Kuddusi hazretlerinin türbesine varıp ruhuna birer Fatiha okuyup işimizin rast gitmesi dua ettik. Otobüsümüz Ereğli’ye doğru ilerlemeye başlayınca yolun sağındaki ve solundaki elma bahçeleri ile uçsuz bucaksız ekin tarları dikkatimi çekerken, Ereğli’nin arka kısmındaki Toros Dağlarının görkemli heybeti içimdeki vatan sevgisini bir kat daha artırıyordu. Karapınar’a vardığımızda tarlaların ortasındaki onlarca obruk gözümden kaçmıyordu. Konya Ovasının düz yollarında otobüsümüz hızla ilerlerken, kiremit çatılı köyler, bir süngü gibi göklere yükselen minareler geride kalıyor ve benim içimdeki heyecan gittikçe artıyordu. Biz bu arada arkadaşlarımızla cuma günü yapacağımız görüşmelere nerden başlayacağımızı ve neleri konuşacağımızı planlıyorduk. Böylesine heyecanlı böylesine güzel geçen bir yolculukta dört saatlik sürenin nasıl geçtiğini anlayamadan otobüsümüz Konya Otogarına intikal etti.

Otogardan bir taksiye binerek geceyi geçireceğimiz misafirhaneye gittik. Misafirhaneye çantalarımızı yerleştirip akşam yemeği için çarşıya çıktık. Ecdat yadigarı Mevlâna diyarı güzel Konya’nın manevi iklimi, ilk andan itibaren ruhumu okşuyordu. Alâeddin Tepesi ve Mevlâna Türbesinin gece görüntüsü ruhumdaki coşkuyu on kat daha artırarak zirvenin, zirvesine yükseltiyordu. Çarşıda dolaşırken lokantaların önünde “ sıcak, sıcak etli ekmekler” diye bağıran garsonlar gecenin sessizliğini bozmaya yetiyordu. Ülkemizin ortalamasını belki on katı insanın bisiklet kullanması Konya’daki insanların sağlıklı yaşamayı tercih ettiğine işaret ediyordu. Akşam vakti Konya’nın ana caddelerinde biraz dolaşıp, karnımızı doyurduktan sonra misafirhanemize döndük. Misafirhanenin lobisinde birer bardak çay içerek odalarımıza giderek yattık. Sabahleyin erkenden kalkıp güzelce kahvaltımızı yaptık.

Önce merhum Mehmet Bilal abimin fakülte sekreteri olarak görev yaptığı Muhacir Pazarı semtindeki Hukuk Fakültesine gittik. Mehmet Bilal abim bizleri muhabbetle karşıladı. Bize çay-kahve ikram etti. Halimizi hatırımızı sordu. Beni farklı açılardan arkadaşlarıma tanıttı. Bende Oğuz Alparslan Zoroğlu ve Feridun Keleş isimli arkadaşlarımı Mehmet Bilal abime tanıttım. Mehmet Bilal abim yarım saat içerisinde bize en az beş tane fıkra anlattı. Muhabbetimizin girizgâh kısmı bittikten sonra ben söze girerek ziyaretimizin sebebini yani akademik takvim konusundaki derdimizi anlattım. Mehmet Bilal abim talebimizin yerinde olduğunu çözülmesi gerektiğini, meselenin çözümü için elinden geleni yapacağını söyledi. Ayrıca Kahramanmaraş Eğitim Enstitüsünde görev yaptığı döneme ilişkin bazı anılarını anlatıp, bizleri güldürerek morallendirdi. Benim yanımdaki arkadaşlar Mehmet Bilal abimi ilk defa gördükleri için güle, güle gözlerinden yaş geldi. Öğrenci İşleri Daire Başkanı Hüseyin Beyhan beyi telefonla arayarak sorunumuzun çözümü konusunda bize yardımcı olmasını rica etti. Beni ise Rektör Yardımcısı Cenap Hoca ile kendisinin yeğeni olarak tanıttı. Bizi Hukuk Fakültesine ait bir otomobil ile Rektörlüğe gönderdi.

Bizi Rektörlüğe götüren aracın şoförü Öğrenci İşleri Daire Başkanı Hüseyin Beyhan beyin odasına kadar bize nezaret etti. Şoför odayı göstererek yanımızdan ayrıldı. Biz kapıyı çalarak Hüseyin Bey’in odasına girdik. Çayımızı içerken ben akademik takvim konusunda arkadaşlarımızın yaşadığı sıkıntıyı anlattım. Bizlerinde aynı sorunla karşı karşıya kalmamamız için akademik takvimin değiştirilerek eylül ayında yapılacak bütünleme sınavlarının temmuz ayında yapılması gerektiğini söyledim. Hüseyin Bey önce bizim talebimize pek sıcak bakmadı. Yapmış olduğumuz uzun müzakereler sonunda Hüseyin Bey’i akademik takvim değişikliğine razı ettik. Razı olmasında kendisinin de eski bir öğretmen olmasının etkili olduğunu tahmin ediyorum. Hüseyin Bey konuyu Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Cenap Tekinşen hocama izah etti. Ayrıca heyetin başında benim olduğumu söyledi. Bu görüşmeden sonra bizi Cenap hocanın yanına gönderdi.

Öğrenci İşleri Daire Başkanlığından bir kat üste çıkarak Cenap Hocanın odasına vardık. Kapısı açık olduğu için sekreter hanımın bizi sorgulamasına fırsat vermeden içeri aldı. Benden Niğde’de orman İşletme Müdürü olarak görev yapan kardeşi Mete Beyi sordu. Sorunumuzu dinledi. Talebimizi makul karşıladı. Bizim okul ile öğretmen yetiştiren diğer birimlerin (Eğitim- İlahiyat Fakülteleri) bütünleme sınavlarının temmuz ayına alınması hususunda Senatoya talep yazısı yazılması için Öğrenci İşleri Daire Başkanı Hüseyin Bey’e talimat verdi. Bize de pazartesi günü Senato toplantısı var. Senatoda bu konuyu hallederiz siz rahat olun diyerek moral verdi. Gıda Bölümünde dersi olduğu için bizden müsaade isteyerek bizim birlikte odasından çıktı. Biz ise ümit ve ümitsizlik arası bir atmosferde girdiğimiz Rektörlük binasından zafer kazanmış kurmay heyeti edasıyla ayrıldık.

Hafta sonu tatilimizi de Ercan Demirlek arkadaşımızın ev sahipliğinde Konya’da geçirdik. Niğde’ye pazartesi günü akşamüzeri gittik. Salı günü sabah okula gittiğimizde akademik takvimin değiştirildiğine dair Senato Kararının okulun bütün kapılarına asıldığını görünce sevincimiz zirveye ulaştı. Oğuz Alparslan ve Feridun Keleş benim yaptığım çalışmaları yöneticilere birazda abartılı şekilde anlattılar. Rahmetli Cüneyt Utku Mutlu Hocam cuma günü mesai bitimindeki bayrak töreninde beni kürsüye çıkartıp yaptığımız gayretli çalışmalar için teşekkür ettikten sonra yüzlerce öğrenciye alkışlatınca olimpiyat şampiyonu olmuş pehlivanlar gibi gururlandım. Arkadaşlarımın hüsnü teveccühüne mazhar oldum. Şu veya bu şekilde benimle hesabı olan zatların heveslerinin kursaklarında kalmalarına neden oldum. Okuldaki tüm öğrencilerin kahramanı, benim yol yürüyen arkadaşlarımın gurur kaynağı oldum. En güzeli de akademik takvim nedeniyle bizden önceki arkadaşların atama döneminde yaşadıkları sorunu yaşamadık. Yeterlilik sınavında başarılı olan arkadaşlarımız öğretmen olarak görevlerine başladılar. Aradan otuz yıldan fazla süre geçtiği halde bu anı aklıma geldiği zaman içim burkulur, gözlerim dolar, gururlanırım.

Merhum Mehmet Bilal abimle ölünceye kadar muhabbetim devam etti. Cenap Tekinşen hocamla halen dostluğum devam etmektedir. İsimlerinin geçtiği her ortamda bana ve benim şahsı manevimde binlerce öğrenciye yaptıkları yardımlar için onları saygıyla yad ederim.

İyilik yap denize at balık bilmezse halik bilir…….

kar beyazı yağması

                /ferhat ağca'ya/

 

pencereden bakınca

ilkbahar yaprakları görüyorum

içimde sonbahar sarısı

 

ben bir kadre uğradım da mı yoksa…

bunu bak bilmiyorum

 

sağlığına dikkat et derim sana

dostlar sağ sever sağ sâlim

düşman ölü

bak ben pek severim

hem sever hem ölüye dönerim

yolumuz açık

ben gelemezsem bu ben sana

sen gelirsin

devran döner

hem kırlarda çiçek açarız yeniden

hem papatya takarız kızların alnına

***

fazlı bayram'dan bir şiir daha...

büyük kavga

 

gün çıkar aklımdan

geceyi bulmak zor uzağa bakarak

her şeye alışabilir mi insan bilemedim

ruhun çamurla merhemlenmiş yaraları nasılsa kim bilir

iyi bazen alışmak bazen kötü

kavuşmak demek alışmak biraz da

sana dağa saçtığın mor yalnızlığa

hem her istediğine çoğu hiç ayrılmadan

memnunsa yaşamından adam

yahut kadın kız biz ona da adam diyoruz adamsa

çıkmak yaşamdan atlamadan

kıyısındakiler atlamadan üstüne

yaşamdan çıkmak ölmek değil

kurtulmak değil kavgadan

 

bizim kavuşmamız bize bağlı düşmana değil

ben biraz da sana bağlıyım dosluk bir yol

pek sevdim sayılmaz adımın dirilmesini

daha çok ölmek işime geldi ıslak gözlerde

sen daha inme içindeki dağlardan

gün gelir sana da uğrar bu destan

işte o zaman unutma

tek başına kavrulacaksın evet

evet kendi kavganı kendin uğurlayacaksın

KÂĞITTAN ÇOCUKLAR / Samet YURTTAŞ

Uçurtmalarımız kaderin tellerine takıldı

Çamurlara bulandık yıkandık vicdanımızda

Kağıttan çocuklardık yıkıldık rüzgarda

Unutmadık sarıldık sımsıkı toprağa

Nar rengi oldu gözlerimiz ağlamaktan

 

Ranzalarda uyuduk korkularımız kucağımızda

Açmadık ağzımızı kilit vurduk dudaklarımıza

Mutluyduk yelken açmadan önce hayata

Oturduk ağladık en saf duygularla

 

Sıktık dişimizi sabırla inatla

Aklımızı yitirdik boş odalarda

Mendillere çizdiğimiz gökyüzünü

Ellerimizde söndürdük cigarayla

Tutunduk alnımızdaki son mirasa

 

 

uzun soluklu şiir / fazlı bayram

ellerin aynı duruyor şahin

yolu rahleye uğrayan azatlar gibi

esirken atlı süvarinin kurtuluşu ya da

yükselirken göğe içine çekerken ya da söğüdü

iç geçiren içi geçen içinden geçen geçilenlerin

içine yaralı düşen ellerin şahin aynı duruyor

mutlak kalabalığın alegorik yalnızlığı bu

sadece senin değil bizde de aynı

bu sonsuz sonun da bir kuşu vardı

kalbe sapladığı pençeleriyle hem de

şaşıracak halimiz olsa tamam

evvelden severiz doğranmasını kalbin dilim dilim

kilimi de var bu işin bileni görmedim

cehalet diyorsan arabanı sola çek

ellerin aynı duruyor şahin

içimizi yaracakmış gibi

an sonra sazı tanburu neyi

ruhumuza salacakmış gibi

sarıp tütünü kağıda

bağrımızada yakacakmış gibi

bak uyarmadı deme sonra

ateş lazımsa çakmak kullan

yoksa bağrımızdan alem tutuşur

ellerin aynı duruyor şahin

yaralarımıza merhem soracak gibi

sana şunu söyleyeyim eğer olsaydı bir ilacı bunun

birimiz yaralı kalmazdık

 

Mecmua-ı Hayatım Yahud Dil-i Şikeste 1 / Necip HİKMET

21 yüzyılda Türk edebiyatına yön veren "Yoldaki Kalemler" isimli edebiyat sitesinde yayınlanan "Münevver Türk zabiti Rıdvan Bey" isimli biyografiden sonra; Türk edebi mahfillerinde kimi zaman takdire şayan mütala ve münazaraları, kimi zaman teessüf edilen şedit itham ve galiz küfürlerle dolu münakaşaları temaşa etmekteyiz.

Evvela edebiyatın şerefini muhafaza saniyen Münevver Türk zabiti Rıdvan Bey'in itibarını muhkem kılmak adına; divitimizin ucunu keskinleştirmek ve de mürekkebi damlatmak vacip oldu. Böylesine mühim bir meseleye lakayt kalamazdık. Edebi mahfillerde cereyan eden hararetli münakaşa ve münazaralar iki bahis etrafında dönüp dolaşmaktadır. Birinci bahis: Rıdvan Bey isminde münevver bir kişi hakikaten yaşamış mıdır? İkinci bahis: Mecmua-ı Hayatım Yahud Dil-i Şikeste'nin mevcudiyeti.

Acizane, Yoldaki Kalemler'in bir mensubu olarak; tüm malumatları burada ithamsız ve küfürsüz bir üslup ile tamamıyle hüccetlerle tebyine gayret göstereceğim. Niyet hayr akıbet hayr düsturuyla bu tartışmaların ilk çıktığı noktaya giderek yol almaya çalışacağım. Rıdvan Bey’le alakalı ilk malumatlar üstadım Cezbe’nin rivayeti ile zuhur etmiştir. Üstadım Cezbe Efendi Yemen'den gelme Taşdelen suyu ile portakal odununda pişirilme Türk kahvesini yudumlarken aldığı yudumdaki lezzetin etkisiyle oturduğu sedirde gevşemiş, hiç de lüzumu yok iken Rıdvan Bey'e dair malumatları -hazirunun da edebi mahfilden olması hasebiyle- israf derecesinde infak niyetine savup savurmuştur.

Rivayet odur ki; Rıdvan Bey nam Münevver Türk zabiti bir gece önce müstakbel kayınpederi Yunis Efendi ile Sarayburnu'nda boğaza nazır meşk ederken Cenap Şahabettin'in "saat-i semen-fam" terkibi üzerine birbirlerine ithamlarda bulunmuş, kalpler Çekoslavak porselenleri gibi kırılmış ve de Rıdvan Bey'in Atiyye hanımla izdivaçları nâmümkün hale gelmiştir. İşte bu aşk acısıyla zabit Rıdvan Bey kendi askeri makamında Atiyye hanıma dair hüznün,kederin, firakın beyitlerini karalarken içeri -ismi lazım değil- bir PAŞA girer. PAŞA, Rıdvan Bey'in ne yazdığını merak ettiğini ve yazdıklarını okumasını istediğini söyleyince; Rıdvan Bey bir zabit olarak aşk şiirleri yazdığının bilinmesinin kendi namına kara bir leke olacağını düşünüp gayri ihtiyari (erkekliğe leke sürmemek kaygısıyla da) Namık Kemal'in "altı da bir üstü de birdir yerin" mısrasının geçtiği hürriyet temalı bir şiiri patlatmış, bunun üzerine haşmetmeap hazretlerinin hışmına uğrama korkusuna düşen PAŞA tarafından tevkif edilmiştir.

Üstadım Cezbe Efendi hazretleri yeri ve zamanı ile hiç de isabet buyurmadığı bu rivayet ile: zaten edebiyatla para kazanamayan zevatın boş vaktini lakırdı ve kil-u kal ile dolduracak bir bahsi onlara meze etmiştir. Hazirundan pek hararetli birisi, üstadım Cezbeli Efendi’ye ithafen; Cezbeli utanmasa! Rıdvan Bey'in kendisini tevkif eden Paşa'nın kızı Cavidan ile de muaşşakat yaşadığını da rivayet edecek, diyerek büyük bir muharebenin ilk kurşunu sıkmıştır.

Münakaşaların ilk kaynağı olan bu vakadan sonra eline kahve fincanını alan her kişi bu bahis üzerinde fikir beyan eder hale geldi. Acizane işkembe-i kübradan mesnetsiz lakırdı yapmak yerine mesnetleri ile Münevver Türk zabiti Rıdvan Bey'in varlığını ve de tek eserini ispata gayret göstereceğiz.

Gayret bizden Tevfik Allah'tan…

Tarih: 15/06/2020

Yer: Nahırönü alt taraflarındaki patlıcan tarlaları.

Merhamet Bağına Misafir Geldim / Ferhat ALTUN

Merhamet bağına misafir geldim

Gölgeni arayıp yandım efendim

Dünya zindanında kendimi buldum

Zaman kuyusunda durdum efendim

 

Akrepler sarmıştı her bir yanımı

Ansızın dağlara vurdum canımı

Bir yudum su gibi içtim kanımı

Yapıldım yıkıldım bittim efendim

 

Ayağın bastığın bir toz olaydım

Saçına takılan rüzgar olaydım

Ashaba hitabın bir söz olaydım

Maddeden ruhumu kurtar efendim

 

Zaman kuyusunda durdum efendim

Yapıldım yıkıldım bittim efendim

Maddeden ruhumu kurtar efendim

Merhamet bağına misafir geldim

Soluk Soluğa Üsküp / İsmail Göktürk

“Âh ol kişiye kim geçüre rüzgârını

Görmek müyesser olmaya Üsküb diyârını”

İshak Çelebi

“6. Uluslararası Yahya Kemal Beyatlı Türkçe Şiir Şöleni” için Üsküp’e davet edilmek, insanların komşu ziyaretine bile gitmediği salgın hastalık döneminde çok güzel bir hediye almak gibi geldi. Daveti bildirmek üzere aziz dostum TYB İstanbul şube başkanı Mahmut Bıyıklı arayıp Üsküp’e gider misin deyince heyecanla çok isterim dedim. Uzun bir süredir “medeniyeti Bosna’dan Okumak” başlıklı bir kitap hazırlığı için okumalar yapmaktaydım. Özellikle ilk Balkan fatihleri olan akıncıların fetihleri üzerine yoğunlaştığım bu günlerde Üsküp Fatihi Paşa Yiğit Bey’in memleketine çağrılmam, insanın yöneldiği şeye Cenab-ı Hak’kın kapısını açtığı gerçeğini bir kere daha gösterdi. Üsküp’te Yahya Kemal Beyatlı’nın 136. Doğum yıldönümünde düzenlenen şölen Salgın münasebetiyle sınırlı bir katılımcı ile düzenlenmişti ve bu sınırlı katılan insanlardan biri olmak fakire nasip olmuştu. Şölene gelemeyen Doğu Türkistan, Kırgızistan, Gagavuzya, Romanya ve Bosna-Hersek’ten şair dostlar da internet/video aracılığıyla katılarak şiirlerini okudu. Doğu Türkistanlı kardeşimizin şiiri yürek yakan bir şiirdi ve büyük ihtimal salgın olmasa da şölene gelip katılması mümkün olamayacaktı. Kırgız şair dostumuz Altınbeg Tanrı Dağı şiirini okudu. Şölene Makedonyalı Şair dostlarla beraber, Kosova/Prizrenden, Bulgaristan’dan, Azerbaycan’dan, Suriye Türkmenlerinden ve ülkemizden şairler katılmıştı. Şölen internet vasıtasıyla canlı olarak yayınlandı.

Kuzey Makedonya Kültür Bakanlığı destekleriyle düzenlenen şölen, Makedonya Türk Sivil Toplum Teşkilatları Birliği (MATÜSİTEB) tarafından düzenlenmişti. MATÜSİTEB 2003’te Makedonya genelinde yaklaşık 40 Türk sivil toplum kuruluşunun daha güzel hizmetleri birlikte yapabilmek için bir çatı altında toplanarak oluşturdukları birliktir. Başkan Hüsrev Emin Bey ve şaire, yazar, Türkolog, Köprü dergisi genel yayın yönetmeni ve Gerçek Hayat’tan yazılarıyla tanıdığımız sevgili eşi Leyla Şerif Emin hanımefendi programın ev sahipleriydi. Güler yüzleri, candan muhabbetleri ile bizi hiç yalnız bırakmayan Seyhan hanımefendi ve onun Yozgatlı sevgili eşini, genç kardeşimiz Nermin’i, ayaküstü sohbetlerimizle gönüldaş olduğumuz Suat kardeşimizi, Rıfat kardeşimizi ve diğer dostları şükranla anmak isterim.

Balkan şehirleri, hepimizin ilkokulda öğrendiği Ahmet Kutsi Tecer’in şiirinden yapılan şarkıda denildiği gibi içimizdeki bir hasrettir. “Orda bir köy var, uzakta / O köy bizim köyümüzdür / Gitmesek de, gelmesek de / O köy bizim köyümüzdür”. Üsküp bir akıncı şehriydi. Balkan Fatihleri olan akıncılar, Balkanlarda Romalıların yaptırdığı ve daha sonra Bizans'ın da kullandığı yollardan yararlandılar. Bu yollar Sol Kol (Via Egnatia- canib-i yesar), Orta Kol (Via Militaris - tarik-i evsat) ve Sağ Kol (Kırım - Karadeniz ticaret yolu) olarak biliniyordu. Sol Kolda önce Meriç nehri kıyısındaki Ferecik, 1371’de Gümilcine fethedilince burası uç merkezi yapıldı ve uç beyi Evrenos Bey oldu. Bu yol, İpsala, Gümülcine, Serez, Karaferiye ve oradan iki kola ayrılıp Tırhala ve üsküp'e ulaşıyordu.

Edirne’den batıya doğru devam edip, Filibe, Sofya, Üsküp ve Bosna’dan ileriye Orta Avrupa’ya giden orta kol, I. Murad döneminde ilk Rumeli beylerbeyi olan Lala Şahin Paşa ve onun vefatından sonra Timurtaş Paşa’nın kontrolüne bırakılmıştı. Lala Şahin Paşa Filibe’yi fethedip kendine üs yapmıştı. Yol Çirmen, Zağara, Filibe ve oradan ikiye ayrılıyor, birincisi Sofya üzerinden Niş ve Belgrat'a ulaşıyor, ikincisi Köstendil üzerinden Üsküp'e bağlanıyordu.

Yıldırım Bayezid’in ilk yıllarında 1392’de Paşa Yiğit Bey Üsküp’ü fethetti. Üsküp orta kolunyeni ucu yapıldı ve gazilerin ocağı oldu. Üsküp’ü kendine üs yapan Paşa Yiğit Bey başta Bosna ve Hersek olmak üzere, Adriyatik Denizi sahillerindeki Venedik bölgelerine akınlarda bulundu. Üsküp’ün fethi Sırbistan ve Bosna’nın durumunda önemli değişikliklere yol açmıştır. Bu görevi ondan sonra II. Murad döneminde oğulluğu İshak Bey ve 1440 yıllarından sonra da İshak Bey’in oğlu İsa Bey devraldı. 1463 yılına kadar Üsküp Paşayiğitoğullarının uç merkezi olarak kaldı. Bosna’nın fethi ile orta koldaki uç Sarayova’ya nakledildi. İsa Bey bu ucun beyiydi. Bosna ucunda uzun yıllar görev yapan İsa Bey, yaptığı eserlerle Sarayova’yı bir köyden şehre dönüştürdüğü için Sarayova’nın kurucusu kabul edilir. Saraybosna 16. asırda Macaristan fethedilene kadar uç merkezi olarak kaldı. Bu fethin ardından orta koldaki uç, daha ileriye Banaluka’ya taşındı.

Paşayiğitoğulları üç kuşak boyunca Paşa Yiğit Bey, İshak Bey ve İsa Bey dönemlerinde uçların öncüsü oldular. Üsküb ve Bosna'nın bir kısmını fetheden ve Manisa'dan Rumeli’ye geçtiği bilinen Paşa Yiğit Bey'dir. O, bir Osmanlı uç beyi olarak Sırbistan'ı idare etmiş ve takriben 1413 yılı civarında Üsküb'de vefat etmiştir. Türbesi bu şehirde bulunmaktadır. Osmanlı tarihlerinde "Üsküb Fatihi" olarak anılır. Onun İshak ve Turahan isimlerinde iki oğlu ile onların oğulları da Üsküb ve Bosna'da sancakbeyliği yapmışlardır.

Makedonya, Arnavutluk ve Bosna'ya giden yolların birleştiği Üsküp, Osmanlı uç beylerinden İshak Bey oğullarının yerleştiği bir merkez ve bu memleketlerin fethinde hareket üssü idi. Üsküp'ten bir yol Dibra boğazından kuzey Arnavutluk'a iniyor, yine Üsküp'ten güneye, Makedonya'ya ve kuzeyde Bosna'ya yollar ayrılıyordu. Bosna'nın Osmanlılara tabiliğini Üsküp uç beyleri sağlamıştı. Üsküp bütün yolların birleştiği merkezdi.

Paşa Yiğit Bey’in ve şeyhi Meddah Baba’nın türbeleri, yine aynı yerde bulunan ve Üsküp’ün ilk medresesi olarak bilinen Meddah Baba medresesi ve külliyesi 1945 yılında komünist rejim tarafından yıkılmıştı. Zamanla harabe olan yerde gecekondular yapılmış ve türbeler de evlerin altında kalmıştı. Bizim bütün fetihlerimizde bir manevî fatih, bir gönül fatihi olduğu gibi, Üsküp’ün fethinde de Meddah Baba manevî fatih olarak yer almıştır. Mezar taşında “"Fatih-i Üsküp, Meddah Baba" ibaresi yer alır. Yıllar sonra bütün Balkanlardaki mirasımıza sahip çıkma gayretleriyle beraber Üsküp’teki mirasımıza da sahip çıkılır ve Tarık Şara gibi Türk girişimcilerin Bursa Belediyesinin, Üsküp’ün Çayır belediyesinin 2010 yılında başlayan çalışmalarıyla bölge istimlak edilerek yeniden külliye ve türbeler onarılmış meydana çıkarılmıştır. Üsküp’ün Osmanlı çarşısı içinde bulunan Paşa yiğit Bey’i ve şeyhi Meddah Baba’yı ziyaretimiz büyük bir heyecandı fakir için. Tanış olduğum bir büyüğün huzuruna çıkmak gibiydi. Merhum Erol Güngör Türk Kültürü ve Milliyetçilik eserinde “İsterseniz Türk’ün vatan anlayışı için şöyle pratik bir formül bulabiliriz. Nerede evliya kabri varsa orası Türk toprağıdır. Evliyası olmayan yerde Türk de yok demektir; eğer olsaydı mutlaka içlerinden ya bir şehit ya bir ulu kişi çıkardı ve halkın gönüllerini kendi kabri üstünde birleştirirdi. Zaten manevî kudretiyle halkı koruyacak birinin bulunmadığı yerde Türk nasıl yaşar?” demişti.

Yahya Kemal’in annesinin dilinden hazin bir makamla dinlediğini ifade ettiği Yazıcıoğlu Mehmet Efendi’nin Muhammediye eserinden “Eğer Rum'un revanında görürsem ben dilarayı / Revanına revan edem Semerkand'i Buhara'yı” beyti Horasandan aldığımız nefesi, kokuyu Rumeline taşımamıza atfen söylenmiş. Diyor ki, Eğer ben o gönülleri süsleyen sevgiliyi, yani Resûl-i Kibriya'yı, Rum diyarı diye anılan bizim memlekete doğru yönelmiş görseydim, güzelliği dillere destan olan Semerkand ve Buhara vilayetlerini, onun bu yolu tutmasının şerefine bir şükran hediyesi olarak bağışlardım. Biz Efendiler Efendisinin görklü ismini duyurmak için Semerkand Buhara’dan aldığımız nefesle, oraları terkedip Rumillerine gelmişiz. İşte bu mübarek zâtlar bu işi yapan ulu kişiler. Rumelini vatan kılmışlar. Onların varlığı oraların vatan olduğunun birer delili. O yüzden hep türbelerimize, eserlerimize musallat olmuşlar. Onları yok edince oraların bizim vatanımız olmaktan çıkacağını düşünmüşler.

Üsküp, aldığı soyadı ile aile şeceresinin hem anne hem baba tarafından dayandığı III. Mustafa devri

Rumeli sancak beylerinden Şehsuvar Paşa'nın yadigârını yaşatan Yahya Kemal Beyatlı’nın doğduğu ve çocukluğunu geçirdiği şehirdir. Yahya kemal, babasının bir Kur’an mushafının kenarına “mahdumum Ahmed Agâh’ın dünyaya geldiği tarihtir” diyerek düştüğü nottan öğrendiğimiz şekilde 2 Aralık 1884’te Üsküp’te, Leyla Şerif hanımın anlatımıyla onların çocukken oyunlar oynadığı şimdi bir otopark olan yerde bulunan evlerinde doğmuştur. Leyla Şerif’in Yahya Kemal’le ünsiyeti şöyle başlar: “Yahya Kemal Beyatlı’nın “Çocukluğum, gençliğim ve ilk siyasi hatıralarım” kitabını okuyordum. O kitabı okurken, şair ile aynı mahallede büyüdüğümüzü fark ettim. Evimdeydim ve doğduğu evi açıklarken yazar bir anlık şok geçirmiştim. Kapıdan çıktım az ilerisinden bahsediyordu. Çocuk oyunlarımızda oynadığımız kapının önünde battaniye serip koşuştuğumuz bir yerden bahsediyordu. Evin tam üzerinde dolaştım, aslında o evden bir iz yoktu ama bunu bilmek inanılmaz bir heyecan vermişti. Aynı sokakta belki dizlerimizi kanattık, aynı sokakta koşuşmuştuk, arada yüz yıl fark var ama bu sokakta hâlâ Türkler yaşıyor. O hevesle bir şiir yazdım “Resimlerden çıkan sen miydin” diye. Şaire bu yüzyıldan sesleniyordum aslında şiirde, annemin ısrarı ile o şiirle yarışmaya başvurdum, şiir, Çalıklı Hıdırellez festivali çatısı altında düzenlenen şiir yarışmasında gençler kategorisinde birinciliğe layık görüldü”

Üsküp’te gece indiğim havaalanından şehre giderken ilk dikkatimi çeken şey yüksek bir yerde ışıklandırılmış halde görünen büyük bir haç oluyor. Balkanlarda kimliklerini Osmanlı-Türk düşmanlığı üzerine kurgulayan bütün toplumlar gibi yüzlerce yıl dillerini inançlarını kültürlerini korumalarını sağlayan, insan olmak hasebiyle el üstünde tutuldukları Türk varlığına karşı kaba bir egemenlik gösterisi olan bu haçı görünce Bosna Hersek’te Mostar şehrinde Hırvatların diktiği haç aklıma geldi. Beni şehre götüren Suat kardeşime “buraya da mı dikildi haç” dedim. Suat “üzülmeyin hocam. Biz alıştık. Hatta yazın sinekleri çekiyor faydası oluyor diyoruz” diye cevapladı. “Merhum Aliya’nın sözünü bilirsiniz hocam” diye devam etti. Bilmez miyim dedim ona. Mostar’a hakim bir konumda olan Hum tepesine devasa bir haç diken Hırvatların komutanı ile görüşme yapan Aliya’ya komutan, tehdit havasında dağın tepesine dikilen devasa büyüklükteki haçı göstererek “Bak, biz haçı nasıl diktik. Şimdi sizin hilâlden daha yukarıda bir haçımız var. Bunu kaldırmaya gücünüz yeter mi?” diye manalı bir soru sorar. Aliya İzzetbegoviç bu söz karşısında meseleyi gülümseyerek geçiştirir, “hele bir gün geceye dönsün” der. Akşam karanlığı basınca da onu dışarıya davet edip şahadet parmağını göğe kaldırarak tüyleri diken diken eden şu sözleri söyler: “Sayın komutan, şimdi sen de bir semaya bakıver! Şu hilâli ve yıldızı görüyor musunuz? Senin onları yok etmeye gücün yeter mi? Ne kadar yükseklere haç dikseniz de onu geçemezsiniz ve asla onu oradan da indiremezsiniz. Onlar semada olduğu müddetçe biz de inşallah varlığımızı devam ettireceğiz!..”

İnsanlarımız farkında olmasa da, çekildiğimiz topraklarda kimliğini bizim düşmanlığımız üzerinden inşa eden ve egemenliklerini görgüsüz, kaba bir gösterişle devasa haçlar dikerek göstermeye çalışan bir zihniyet var. Bize meydan okumanın kibriyle orada bıraktığımız insanlarımıza zulümler yapılıyor. Balkanlardaki kültür mirasımız yok edilmeye çalışılıyor, birer mühür mahiyetinde olan eserlerimiz birer birer ortadan kaldırılıyor. Balkanlarda kalan insanlarımız sancak nöbeti tutan Mehmetçiğimiz gibi bu zulümler karşısında dimdik durarak dilimizi, inancımızı, kültürümüzü devam ettiriyorlar. Bu haç, Üsküp yakınlarındaki 1040 metre rakıma sahip Vodno Dağı'nda yükseliyor. 66 metre yüksekliğindeki haç, Makedon Ortodoks Kilisesi tarafından finanse edilip 2002 yıllarında yapımına başlanmış, 2008 ile 2010 yılları arasında Avrupa ülkeleri tarafından da finansal destek görerek devam edilmiş ve 2011 yılında açılmış olan Milenyum Haçı’dır. Oraya ulaşmak için teleferik sistemi de yapılmıştır.

Ertesi gün Üsküp çarşısını dolaşırken öğle ezanları başlıyor. Çarşı içinde bulunan Kapan Han tıpkı Saraybosna’da bulunan Moriçe Han’a benziyor. Üst katları imam hatip okulu olarak kullanılıyor. Ezanların başlaması bizi duygulandırıyor. Merkezi sistem olmadığı için biri bitince biri başlayan ezanlar bizi çocukluğumuza götürüyor. Ezan-ı Muhammedî bizim sürekli daha ilerilere gitmemizi gerektiren ilâ-yı kelimetullah idealinin müşahhas ifadesi. Ezan-ı Muhammedîyi duymak bize tarihî varoluş gayemizi hatırlatır. Yahya Kemal Üsküp’te ezanla ilgili hatırasını şöyle anlatır: “O yaşlarımda ben, Üsküp minarelerinden yükselen ezan seslerini duyarak, içim bu seslerle dolarak yetişiyordum. Ezan-ı Muhammedi başladığı zaman evimizde ruhanî bir sessizlik olurdu. Galiba Üsküp’ün sokaklarında da böyle bir rüzgâr dolaşır, bütün şehri bir mabet sükûnu kaplardı. Annemin dudakları ism-i celâlle kımıldardı. 1300 sene evvel, Hazret-i Muhammed ’in Bilâl-i Habeşî’den dinlediği ezan, asırlarca sonra hem dinî hem millî sedamız olmuştu. O anda semamızın mağfiret âleminden gelen ledünnî bir sesle dolduğunu hissederdim. Lâkin bu sesler, beni bütün ömrümde bırakmış değildir. Müslüman Türk çocuklarının dinî ve millî terbiyesinde ezan seslerinin büyük tesiri olduğuna inanırım. Paris’te iken bile, hiç münasebeti olmadığı hâlde, kulaklarımda Üsküp’teki ezan seslerinin aksettiği anlar olmuştur.” Öğle namazını Kapan Han’dan çıkıp hemen çarşıda bulunan tarihî Murat Paşa camiinde cemaatle eda ediyoruz. Öğrendiğimiz bir bilgi ise, Üsküp'ün tarihi Türk Çarşısı'nda bulunan Murat Paşa Camisinin, ibadete açıldığı 1463 yılından bu yana ülkede kesintisiz olarak Türkçe vaaz verilen tek cami olma vasfı taşıdığı. Türkçe vaaz geleneğini bugün de teravih namazları öncesinde, cuma namazı hutbelerinde ve her pazar ikindi namazı sonrasında devam etmekteymiş. Ezanlar ve Yahya Kemal bir arada anılınca ister istemez “Ezansız Semtler” yazısını hatırlıyoruz.

Yahya Kemal “Ezan-ı Muhammedî” şiirine “Emr-i bülendsin ey Ezân-ı Muhammedî / Kâfî değil sadâna cihân-ı Muhammedî” beytiyle başlar. Şiirin son beyti medfun olduğu Üsküp’te İsa Bey Camii haziresinde ziyaret ettiğimiz merhume annesi Nakiye hanıma bir Muhammedî hediyedir. “Üsküp'de kabr-i mâdere olsun bu nev-gazel / Bir tuhfe-i bedî' ü beyân-ı Muhammedî”. Bugün Üsküp’te her şeye rağmen ayakta kalabilmiş Hünkâr Camii olarak da anılan Sultan Murat Camii, Mustafa paşa Camii, Murat Paşa Camii, İshak Bey Camii, İsa Bey (Alaca) Camii, Yahya Paşa Camii gibi camilerimizden ezanlar yükselmeye devam ediyor. Sultan Murat Camii şehre hâkim bir tepede bulunuyor. Sultan I. Murat, Kosova Savaşı sonunda savaş alanını gezerken şehit düşmüş ve naaşı gömülmek üzere yola çıkıldığında ilk gece bu tepede konaklanmıştır. I. Murat anısına 1436 senesinde inşa edilen caminin yeri bu şekilde belirlenmiştir.

Makedonya yönetimi. Üsküp’ün bir Müslüman Türk şehri vasfının ağırlığı altında ezildiğini gösterir gibi her yeri heykellerle doldurmuş. Vardar şehri ikiye bölerek akıyor. Vardar’ın sol yanı, doğusu asudeliği, çarşıları, evleri ve ezanlarıyla tarihî Türk Üsküp. Batısı ise gelişmiş modern binalarıyla Makedon Üsküp. Şehri bir birine bağlayan, şimdilerde Taş köprü olarak zikredilen Fatih Sultan Mehmet köprüsü. I. Murat döneminde yapımına başlanmış, Fatih döneminde tamamlanmış 12 kemerli köprü. Köprünün batı taraf girişinin hemen sağında hemen köprünün yanı başında bulunan, minaresindeki yiv işlemelerden dolayı ''Burmalı'' şeklinde isimlendirilen, Karlızade Mehmed Bey tarafından 1494 yılında yaptırılan Burmalı Camii, 1925 yılında zamanın Sırp rejimi tarafından yıktırılarak yerinde orduevi yaptırılmıştır. Caminin yıkımı Türk İslam eserlerine vurulan en ağır darbelerden biri olmuştur.

1963 yılında, 2000 civarında insanın öldüğü Makedonya Depremi'nde Üsküp'ün büyük kısmı hasar görmüş. Köprünün batı tarafında, eski Burmalı Cami civarında bulunan Halveti tarikatına bağlı tekke, sosyalist yönetim tarafından, deprem bahane edilerek yıkılmış. Hasar gören tarihi eserlerimiz onarılmamış ademe mahkum edilmiş. Burmalı camii yerine şimdilerde bir otel inşaatı yapılıyor. 2002’de köprü tadilata alınmış ama köprü üzerinde bulunan namazgâhın mihrabı güya dikkatsizlikle Vardar’ın serin sularına düşüp parçalanmış. Leyla Şerif çıkardığı köprü dergisine soru işareti eklemiş ve mihrabı sürekli gündeme getirmiş. “intihar görünümlü cinayet” olarak bahsetmiş. Köprünün kitabesi de kaldırılmış. Ta ki 2006 yılında Üsküp’ü başbakan olarak ziyaret eden Cumhurbaşkanımız, kendisine eşlik eden Makedonya başbakanı ile köprüyü ziyaret edip, köprü üzerindeki mihrabı sormasına kadar. Leyla şerif, ben Cumhurbaşkanımızın hemen arkasındaydım. Köprüde sürekli mihrabı sorun, mihrabı sorun diye sesleniyordum” diyor. Cumhurbaşkanımızın mihrabı sorması ile Makedonya başbakanı orijinal taşların yerine yerleştirileceği sözünü veriyor. Yahyâ Kemâl’e göre, vatan hiç bir zaman bir nazariye değil, bir toprak’tır. Sanâyi-i nefîse nâmına ne yapılmışsa, onun sergisidir. Yani bir yeri vatan kılan köprüdür, onun namazgâhındaki mihraptır, camidir, minaredir, türbedir… Namazgâhın mihrabını görünce aklıma Âşık Çelebi’nin Tuna için söylediği beyit geliyor. “Kişver-i kâfirden îmân ehline akup gelür / Kıbleye tutmış yüzini bir müselmândur Tuna”. Çevremdekilere beyti söylüyorum ve Vardar da Müselman. Zira kıbleye akıyor diyorum. Evet Vardar Kıble istikametine akışına devam ediyor. Köprü üstünde yerine yerleştirilen namazgâh mihrabı onun Müslümanlığına şahitlik ediyor. Üsküplü İshâk Çelebi, Üsküp’ü öven bir gazelinde, şehrin ortasından geçen Vardar nehrini de anar. Üsküplü şair, Vardar’ı, cennet nehirlerinin yüzü suyu diye tanıtır: “Enhâr-ı cennetün yüzi suyı degül midür / Farzâ ki öğmedün tutalum Vardar’ını”

Ben Âşık Çelebi’yi anınca Leyla Şerif onun da Üsküplü olduğunu söyleyerek bilgi veriyor. Türbesi Üsküp’ün meşhur Gazi Baba tepesinde, zaten Gazi Baba da ismini Şair Âşık Çelebi’den almıştır. Kendisi kadılık görevinde olduğu için ona “Kadı Baba” denilmiş, zamanla Kadı Baba, Gazi Baba olarak değişmiş. 1963 depreminde türbesi yıkılmış, 2012 yılında şairimizin ilk görev yeri de olan Bursa büyükşehir belediyesi ile Üsküp’ün Çayır belediyesi türbeyi yeniden inşa etmişler. Yahya Kemal’in dediği gibi “Üsküp ki Şar Dağında devamıydı Bursa’nın, bir lale bahçesiydi dökülmüş temiz kanın”. Şair Ravzî de bir beytinde aynı duyguyu dile getirmiştir: “Temâşâ eyle Üsküb’i ne zîbâ şehr olur ol kim / Münâsibdür eger dirsem aña Rûm’uñ Burusa’sı”. Hep muhaceretle anılmış Balkan coğrafyasında Ziyaret ettiğimiz ve çay sohbeti yaptığımız, gençlerin eğitimiyle ilgili çok değerli hizmetler yapan Ensar Kültür Yardımlaşma ve Eğitim Derneği’nin tarihî mekânını da Bursa belediyesi tefriş etmiş.

Yahyâ Kemâl, “Hasan Rızâ’ya Sesleniş” şiirinde “Ey Rûmeli’nin Hasan Rızâ’sı / Yâdında mı Üsküb’ün fezâsı / Yâhut Kalkandelen kazâsı / Vardar ve uzakta karlı dağlar / Üsküp bir Müslüman şehirdi / Binbir türbesiyle müştehirdi / Vardar’sa önünde bir nehirdi / Her an tekbirlerle çağlar” diyerek vatanın Müslümanlaşmasını dile getiriyordu. Yine onun ifadesiyle, “Türklük Avrupa’ya doğru cezr ü meddi biten deniz gibi o dağlardan çekilmiş, lâkin tuzunu bırakmış. Bütün o toprak Türklük kokuyor.” Bir başka ifadesinde de şöyle der: “Üsküp’de doğduğum için iftihar ederim. Çünkü Üsküp, Rumeli’de Türklüğün tekâsüf ettiği yerdir. O kadar Türktür ki her taşında milliyetimizin rûhu şekillenir”.

Osmanlı- Türk Üsküp’ü değiştirmek adına, Makedonya Hükümeti, Üsküp Büyükşehir ve Merkez Belediyesi, 1963 depreminin izlerini silmek iddiasıyla, 2010 yılından beri, Makedonluk ve Ortodoks Hıristiyanlık dışında tüm etnik ve dini unsurları yok sayan ‘Üsküp 2014’ isimli bir projeyi hayata geçirmeye çalışıyor. Vodna dağına yapılan devasa haçla beraber, özellikle Fatih Sultan Mehmet Köprüsü çevresi ve Üsküp şehir meydanı, ilgili ilgisiz devasa boyutlarda heykellerle doldurulmuş vaziyette. Gerek Yunan ve Bulgarların tarihlerine ait kahramanları kendilerine mal ettikleri gerekçesiyle, gerekse ülke içindeki insanların zaten geliri az olan ülkenin kaynaklarını israf ettiği gerekçesiyle muhalefetine rağmen bir Makedon kimliği ve Ortodoks mezhebi temelli sunî bir tarih oluşturma çabası adına bütün meydan ve şehir heykellerle donatılmış. Proje kapsamında antik görünümlü yaklaşık 20 devasa bina inşa edilmiş ve kırktan fazla devasa heykel topluluğu (anıt) yapılmış. Taşköprü'nün doğu girişine antik mimariyi taklit eden bir arkeoloji müzesi yapılmış. Yine Taşköprü civarında başka bir yaya köprüsüne ihtiyaç olmadığı halde Sanat Köprüsü ve Göz Köprüsü isimlerinde üzerleri çeşitli heykellerle dolu iki köprü daha yapılmış. Hemen her yere serpiştirilmiş irili ufaklı, hatta devasa boyutlu bu heykellerin en büyüğü 22 metre yüksekliğinde bir anıt heykel topluluğuyla beraber yapılmış “Atlı Savaşçı” isimli korku salan Büyük İskender heykelidir. Diğerleri ise Makedonya Kralı Büyük İskender’in babası II. Filip, Doğu Roma İmparatoru I. Justinian, I. Bulgar İmparatoru Çar Samuil, Kiril alfabesini bulan Kiril ve Methodius kardeşler, Rahibe Teresa, Nikola Karev, Gotze Delçev, Pitu Guli ve ellerinde bıçakla, kılıçla canlandırılan Osmanlı’ya isyan eden ne kadar Bulgar eşkıyası, haydut varsa onların da heykelleri her yanı doldurmuş vaziyettedir.

Projeye sonradan Nexhat Agolli, Josif Bageri, ve Pjetër Bogdani, gibi Arnavut kökenlilerin tasvirleri ile Sanat Köprüsü ve Skanderbeg Meydanı'nın inşası da eklendi. Malum bir de Arnavutların Osmanlıya isyan eden Skender beyleri var. Onun da heykeli eksik bırakılmamış. Rusça mütercimlik-tercümanlık okuyan oğlum Memduh’a Kiril’in kim olduğunu biliyor musun diyorum. Öyle ya yıllarca Kiril alfabesiyle bir dil talim ettin. Ona anlatıyorum Kiril’in kim olduğunu. Kiril ve Metodi kardeşlerin Üsküp’te heykeli olduğunu. Yunan asıllı bu kişilerin Slavların Ortodokslaştırılmasında misyoner olarak çalıştıklarını, Kiril alfabesinin temel alındığı Glagolitik alfabeyi geliştirdiklerini, onların hocalarının ismini vererek Kiril alfabesini geliştiren iki talebesinin de Üsküp meydanında, Vardar kenarında heykelleri olduğunu. Yine Aziz Kiril ve Metodi adına Üsküp’te bir üniversite olduğunu. Oğlum bana şöyle diyor, Ruslar bile hiç ciddiye almamış da onlara ne oluyormuş, ben hiç Kiril’in kim olduğundan bahseden bir şey okumadım duymadım diyor.

Devletimiz var olsun. Her yerde olduğu gibi, Makedonya’da da koordinasyon ofisini açan TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı) Türk mimarî kültür eserlerinin onarılıp ayağa kaldırılmasında, Müslüman-Türk kültürünün yaşatılıp muhafaza edilmesinde her türlü çalışmayı yapmaktadır. Yine Yunus Emre Enstitüsü ve Maarif vakfının çalışmaları bu amacı gerçekleştirmek için sürdürülmektedir. Üsküp bir yazı ile anlatılıp bitirilecek bir şehir değil. Söze Üsküplü Yahya Kemal’in dizeleriyle nihayet verelim.

Kalbimde bir hayâli kalıp kaybolan şehir!
Ayrılmanın bıraktığı hicran derindedir!

Çok sürse ayrılık, aradan geçse çok sene,
Biz sende olmasak bile, sen bizdesin gene.

Soluk soluğa / İsmail Göktürk

https://youtu.be/MwmHEAqp-zI

 -D. Mehmet Doğan ağabeye-

 

Biz muhabbetin neşvesinde bulmuşuz gam tiryakını

Demli çaylar içtiğimiz, tütünler sardığımız ondandır.

Elest meclisinde aldığımız aşk sabâkını

Zikr-ü ezberle meşgulüz, efkârımız ondandır.

 

Siri derya’nın, Horasan pınarlarının suyunu

Vardar’a, Tuna’ya, Buna’ya akıtmışız

Paşa Yiğit Beyim Üsküp’e kurmuş üssünü

Biz pir kemendin burçlara, Yâ Hay deyip fırlatmışız

 

“Ömrü biten gider” deyip ayrılmışız bir bir

Başa tâc etmişiz nakş-ı kadem-i şerîfi

Harameyn’e hâdim olmuşuz iftiharımız ondandır

Bizi Allah’a ısmarlamış Yesi’li bir Pîr

Kalbe nakş etmişiz esmâyı ilahîyi

Tâc-u teberle yürümüşüz şiârımız ondandır

 

Buyruk bize salınmış, sancak bize edilmiş tevdî

Roma’nın kadîm izbe taş yollarını

Soluk soluğa koşan atlarla geçtiğimiz ondandır

Uğrunda “Ne cân endişesi, ne nân ümîdi

İki âlemde bir cânân ümîdi”

Şehâdeti keskin pusatlarla içtiğimiz ondandır

 

Zalimle yaman kavgaya girip cevvâl olmuşuz

İncitmemişiz emanet bilip Rahman’ın kullarını

Biz bu şehirler içre nice bir sultan olmuşuz

Gün gelmiş, felek adüvle işret’bâz olup zevâl bulmuşuz

Dillerde destan iken, kıyl-ü kâl olmuşluğumuz ondandır

Üç kıtada cevelân iken, kûşe-i uzlette kalmışlığımız ondandır

 

Ustam nevâ’ya akort etmiş gönül telini

Melâmî meşrebiz derbederliğimiz ondandır

Yolcu olmayan ne bilsin yolun hâlini

Kızılelma’ya cehdetmişiz, seferberliğimiz ondandır.

 

büyük söz dönümü / fazlı bayram

 

sonra geçip içimden akıp gittiysen

alaca karanlık aldıysa solduysa benzin

dönüp ardına sendeleme sakın

daha geride omuzumda dünya cesetlerim

savrulduysa bunun için küle bir daha dönme

 

sana bir bahardan bir yazdan ağardım eskiden

gelip oturunca ayrılık orta yerine bağrımın

anladım

ben de anladım

yaşamak sandığımın gün gün ölmek olduğunu

şimdi ne durup gözlerine bakarım

ne de saplanırım mızrak olup kalbine

 

saçma sapan bir ayrılık benimkisi

kavuşanı olmamış olan

gök yüzü yarılıp elin içine daldıysa üzülme

toprağa karışıp avunursun

her şeyin vakti var

bu sene de hümâlar uçar bende

sen de takılır gidersin kanadına kırlangıçların

Bir Duruşu Olmalı İnsanın / Halit Dilipak

Bir duruşu olmalı insanın. Hayata durup baktığı bir yer olmalı. Omuzları dik olabilmeli insanın şu dünyada. Değerlerinden taviz vermeden eğilip bükülmeden, amalara, fakatlara, lakinlere sığınmadan, ödünsüz dimdik durabilmeli. Acaba dememeli insan. Kişilikli bir yoksulluğu, kişiliksiz bir varsıllığa tercih edebilecek yüreğe sahip olabilmeli. Muhabbeti huzur vermeli, varlığı güven telkin etmeli insanın. Yoksulluğunda bile tebessümüyle cömert olabilmeli insan. Tiryakilerin sigarasıyla dostluğu gibi bir nefesle dertlere ortak olabilmeli. Özlenmeli yokluğunda, aranmalı, hasret duyulmalı. Bir yudum çaydaki sıcaklığı hissettirebilmeli ve çayla birlikte anılmalı insan.Değerleri olmalı herkesin bildiği. Özlemleri, hasretleri, hüzünleri, sevinçleri, öfkesi, nefreti velhasıl Allah’ın insana ihsan ettiği insanî özellikleri olmalı insanın. Aşkı, sevgiyi, muhabbeti bilmeli. Öyle ki, onun kalbi bir gün duracaksa aşkının, muhabbetinin, sevdasının ziyadesinden duracak denmeli. Öyle sevebilmeli birini. Öyle bir an gelmeli ki kalp yerinden fırlayacak gibi olmalı. Kalbin ritmine zaman yetişememeli. Cezbesi olmalı insanoğlunun dostlar. Hani o Allah dostları, Peygamber efendimiz aleyhisselat ü vesselamın adı zikredildiği zaman kalpleri öyle bir aşka ve şevke gelirmiş ki, mâzallah kalp yerinden fırlamasın diye sağ ellerini kalplerinin üzerine koyarak teskin ederlermiş ya. İşte öyle.

Bir yol olmalı, bir yolda olunmalı, bir yolu olmalı insanın. Bazen düz, bazen engebeli, bazen dik bir zirveye çıkan, bazen de dik bir inişi olan. Bazen bir ovadan geçmeli, bazen kurak bir çölden, bazen ormanlıklar içinden, bazen zifiri karanlık, bazen aydınlık. Bu yolda, bazen çöl güneşinin kavurucu yakıcılığı olmalı, bazen kutup soğuğunun donduruculuğu. Boran olup fırtına kopmalı yolda, ama ılık bir meltemin bir buse kondurur gibi yanağına esmesi de olmalı.

Yolda yürüyebilmektir önemli olun. Onca müşkülü, engeli katlanabilir kılan bir gaye, bir amaç, bir hedef olmalıdır. Kızıl elması olmalıdır insanın. Hiçbir zaman ulaşılamayacak ama her zaman hayali kurulan, mücadelesi verilen bir amaç. Ulaşıldığı hevesi ve ümidine kapılındığı anda gelinen yolun daha başlangıç olduğu şuuru idrak edilebilmeli. Onca emeğe ve zahmete rağmen bir "of" bile diyebilinmeyecek kadar yüce bir amaç

Başarıya giden her yol mubah olmamalı. Değerleri olmalı, manevi değerleri insanın. Elde edebilmek uğruna feda edilenlerle, elde edilenler karşılaştırılıp maneviyatın mihengine vurulabilmeli. Elde ettiğini zannettikleri ne kazandırdı, feda ettikleri ne götürdü. İnsan neyi önemsiyorsa önceliği ona verir. İnsanlar vardır, ailesi için gece gündüz çalışır ama ailesinden bîhaberdir. Bazıları vardır "dindar" olan ama hayatı dine göre değil; dini hayata göre yaşayan. Bir özü olmalı insanın. Özü köklerinden kopanın ömrü kısa olur.

Kaybedilenin acısı çok olur. İnsanın kaybetmekten korktuğu değerler olabilmeli. Kaybedince düzenin çarkları içerisinde çiğneneceği bilmeli. Bir değerler silsilesi olmalı insanın. Hiçbir sınır zorlanmamalı. Sınırlar aşıldığı an ar damarı çatlar insanın. Ar damarı çatlayan insanda ne hayâ kalır ne utanma.

"Ar etme" diye bir deyim vardı bir zamanlar. Ar ve arsız kelimelerinin manaları vardı. Arsız kelimesi az kullanılırdı. Çünkü bu özellikte kişi az çıkardı. Arsızların bile bir ar damarı vardı. Çünkü toplumun ar damarı daha çatlamamıştı. Bir yerde çatlak veya kaçak varsa orayı onarmak gerekir. Eğer dikkate alınmıyorsa o çatlak büyür ve tamiri mümkün olmaz

Öncelik, ne olman gerektiğinin farkına varabilmek galiba. Bize kim veya ne bu imkanı sağladı? Kimine göre Allah, bazılarınca tanrı, bazılarınca doğa, bazılarınca tamamen tesadüf. Eğer Allah diyebiliyorsa gönül, bir kapının eşiğine gelmiş oluyor insan. O kapıdan girebilmek teslimiyet gerektiriyor. Sorgulayarak gelinen kapıdan içeri girildiği zaman teslimiyet hırkasıyla örtünmek. Sormak ama sorgulamamak gerekiyor. Derununa inebilmek, cevabını bulduklarına tam teslimiyetten geçiyor. Teslimiyet zordur. İnsan çocuğuna, malına, mülküne, makamına teslim olarak huzursuzluk ve kölelik sisteminin bir ferdi olabiliyor. Ama yaratıcısına tam teslimiyetle sonsuzluk âleminin bir neferi olamıyor...

Toplumun da bir tasavvur evreni, ortak bir düşüncesi olmalı. Onu millet kılan değerlerini yitirmemeli. Ortak kutsalları, saygıları, sevgileri olmalı. Görüş farklılığı olsa da vatan, millet, din, iman gibi dokunulmazları olmalı. Birine olan kin, öfke ve nefret adaletten şaşırtmamalı. Ya da birine olan sevgi, muhabbet gözleri kör etmemeli. Ortak değerler ve kutsal kaybedilmemeli...

Kutsallarımız vardı. Değerlerimiz, ortak bir noktada hep birlikte mutlu ve huzurlu olabiliyorduk. Mutluluk ve huzur denilen kelimelerimiz vardı. İçten gelen, samimi, göstermelik olmayan kelimeler. Manevi bir atmosfer vardı. Ortak düşünebiliyorduk. Mesela ekmek kutsalımızdı. Yere elimizdeki somunu düşürsek anında panik olurduk, çok büyük bir günah islemişçesine. Onu alır üç defa öper başımıza koyarken içimizde pişmanlık, acizlik fırtınaları kopardı. "Ben ne yaptım, nasıl böyle bir gaflette bulundum" hissiyatı. Çünkü öyle öğrenmiştik. Ekmek nimetti ve Allah'ın verdiği her nimet kutsaldı. İbadette, taatte geri kalmış, günahkârımızın bile manevi değerlere saygısı vardı. Büyükler sayılır ve sevilirdi. Yolda bir büyükle karşılaşılırsa baş öne eğilir en masum ve saygılı hâl alınır, edepsizlik edilmekten sakınılırdı. Baba beklenirdi dört gözle. Rahmetli babam gelince tüpte satırla su ısıtılırdı. O suyla rahmetli başını yıkardı. Rahmetlinin başına su dökmek bizim için bir mutluluktu. Biraderimle o suyu tasla dökebilmek için sen ben kavgası yapardık. Her şeyimiz yoktu ama mutluyduk.

Asırlardır İslam’ın bayraktarlığını yapmış ve Türk demenin Müslüman demek olmasına sebep olmuş, bu uğurda hiçbir dünyevi gayesi olmadan hedefine kızıl elmayı alarak Allah rızası için mücadele etmiş atalarımızdan Allah razı olsun. Mekânları cennet, yerleri önderimiz, liderimiz, yol göstericimiz, bize İslam’ı tanıtan, anlatan Allah ile olan bağımızı kuran, Allah’ın kulu, Resulü, sevgilisi Hz. Muhammed s.a.s efendimizin sohbet halkası olsun. İslam uğruna can almış ve can vermiş cümle Muhammed ümmetine Allah rahmet etsin. Onlara yaraşır bir nesil olabilmeyi Allah bizlere nasip etsin. Allah’ına kul, Peygamberine ümmet, atalarına yakışır torunlar olabilmek nasibimiz olsun.

 

MÜNEVVER BİR TÜRK ZABİTİ “RIDVAN BEY” / M. Rıdvan GÖKÇE

Rıdvan (Bey) 1886 yılı Nisan’ında [1303 Recep] Adana’da doğdu. Babası, Ulu Camii müezzinlerinden Ali Efendi’dir. Annesi, bir Kadiri şeyhi olan Abdullah Hoca’nın kızı Elif Hatun’dur. Rıdvan (Bey) eğitim çağı gelince mahallesinde bulunan sıbyan mektebine kaydedilmiş, mektepte elifba, ilmihal ve hesap dersleri görmüş, aynı zamanda üdeba ve fuzalâdan olan dedesi Ahmed Efendi’den kur’an, hatt ve hadis dersleri taallüm etmiştir. Sıbyan mektebini bitirdikten sonra kendi arzusu ile askerî rüştiye imtihanına girmiş ve imtihanı kazanarak Bursa Askerî Rüştiyesi’ne kaydolmuş, İstanbul Askerî İdadisi’nde tahsiline devam etmiş ve 1906 yılında mülazım-ı sani rütbesiyle Kara Harp Okulu’ndan mezun olmuştur. Dedesi Ahmed Efendi’nin de etkisiyle çocukluktan itibaren şiirle haşır neşir olan Rıdvan Bey ilk şiir zevkini de dedesi Ahmed Efendi’den edinmiş, çocuk yaşta Arabî ve Farsî şiirler öğrenmiş ve yazmaya çalışmıştır. Ancak tahsil hayatı için İstanbul’da bulunduğu yıllarda farklı edebi mahfillere girip çıkmış ve Genç Kalemler dergisi etrafında toplanan, yine kendisi gibi münevver bir Türk zabiti olan Ömer Seyfettin, ayrıca Refik Halid (Karay), Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) ve Ziya Bey (Gökalp)’den etkilenerek Milli Edebiyat Akımı içinde bir edebi anlayışı benimsemiştir. Bu dönemde kaleme aldığı eş’arını tab ettirmemiş, edebiyat meclislerinde dinleyici olarak bulunmuştur. Yine bu dönemde ortaya çıkan Jön Türkler’e intisap ederek Namık Kemal’in bazı eserlerini el yazısı ile çoğaltmak suretiyle, gizlice neşretmiştir. 1913 yılında 2. Balkan Savaşları’nın başlaması üzerine Osmanlı Ordusu ile Meriç Nehri’ni geçip Bulgarlar’a karşı yapılan mücadelelere katılmış, Kırklareli ve Edirne’nin geri alınmasının ardından tekrar İstanbul’a nasb olunmuştur. Cihan Harbi ve İstiklal Harbi zamanlarında taşradaki görevleri haricinde İstanbul’da bulunmuş ve gerek askeri yönden gerek Milli Mücadele’yi destekleyen matbuatın intişarı yönünden büyük yararlılıklar göstermiştir. Rıdvan Bey İstiklal Harbi’nin kazanılıp cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra kendisini edebiyata daha fazla vermiştir. Rıdvan Bey’in askeri idadi yıllarından itibaren güzele ve güzel olan her şeye iştiyak duyduğu ehibbasınca maruftur. Buna rağmen ömrü boyunca evlenmeyen Rıdvan Bey, Genç Kalemler dergisi etrafında Milli Mücadele Edebiyatı’na destek verdiği dönemde Atiyye isminde genç bir hanımla gönül sergüzeşti yaşamış ve evlenmeye niyetlenmiştir. Bu maksatla Atiyye Hanım’ın babası Yunis Bey’in Sarayburnu’ndaki evine bir akşam misafir olmuş ve müstakbel kayınpederi Yunis Bey ile teşerrüf etmişlerdir. Yunis Bey Trabzon eşrafından olup, Posta ve Telgraf Kalemi Mahsus Müdürlüğünden tekaüde ayrılmıştır.   Evin bahçesinde boğaza nazır kurulan masada kısa bir tanışma faslından sonra taraflar edebiyat üzerine koyu bir sohbete dalmışlardı. Memuriyet yıllarından itibaren edebiyata ilgisi bulunan Yunis Bey’in edebi anlayışı ve zevki Servet-i Fünun mektebi çerçevesinde şekillenmişti. Edebiyatla alakadar iki şahıs arasında derin bir sohbet gerçekleşmekte bu sırada suyu hususi olarak Taşdelen pınarından getirilen, portakal odunu kömüründe pişirilmiş Yemen kahvesi eşliğinde sohbet iyice koyulaşmaktaydı. Rıdvan Bey aynı anda zihninin bir köşesinde bu sohbetin kendisine sağlamış olduğu ülfete istinaden Atiyye Hanım ile mutlu bir izdivaç ve gelecek tasavvur ediyordu. Yunis Bey de memnuniyetinin ifadesi olarak, misafirini izaz etmek maksadı ile kızı Atiyye Hanım’a tazelenen kahvelerin yanında -sadece hususi günlerde misafirlere ikram edilen- nane likörünü masaya getirmesini istedi. Hacı Bekir tarafından imal edilen çifte kavrulmuş lokumlar, rafine bir zevkin ürünü olan kahveler ve nane likörü eşliğinde devam eden sohbet esnasında müstakbel kayınpederin, Cenap Şahabettin “Terane-i Mehtab” şiirini terennüm ederken şiirde geçen “saat-i semen-fam” terkibi üzerine edebi bir münazara başladı. Rıdvan Bey “saat-i semen-fam” terkibinin zorlama bir terkib olduğunu, dili ve sanatı yozlaştırdığını ifade edince edebi münazara, edebi münakaşaya sonra da –içilen nane likörünün de etkisiyle- düpedüz tartışmaya döndü. Müstakbel kayınpeder ve damadın eleştirileri artık şahsileşmeye ve hakaret derecesine varmaya başladı. Bu esnada Yunis Bey’in, Rıdvan Bey’in Jön Türkler’e intisabına telmihle sarf ettiği “senin gibi serkeşe verecek kız mız yok bende” sözü yaşanan tartışmayı bıçak gibi kesti ve bahçe tekrar eski sükûnetine kavuştu. O gece Rıdvan Bey’in Atiyye Hanım ile olan izdivaç hayali tahakkuk edemeden Sarayburnu’nun soğuk ve karanlık sularına gömüldü. İleriki yıllarda ehibbası Rıdvan Bey’e birkaç kez münasip zevce adayları önerse de Rıdvan Bey’in bu bahisleri derhal kapattığı mervidir.

            Rıdvan Bey’in şiir sayılabilecek kıymetteki manzumeleri olsa da bunları tab ettirme cihetine gitmediği anlaşılmaktadır. Rıdvan Bey 2 Mayıs 1926’da Erenköyü’ndeki evinde, tıpkı münevver Türk zabiti Ömer Seyfettin gibi genç sayılabilecek bir yaşta vefat etti. Kendisi daha ziyade istikbaldeki üdeba ve şuaraya destek olmuş ve yol göstermiştir. Bununla birlikte bazı eş’arını “Mecmua-i Hayatım Yahud Dil-i Şikeste” adı altıda 28 sahifelik bir risale halinde neşretmiştir. Mahdud sayıda basılan bu eserin maalesef günümüze intikal eden nüshası mevcut değildir. Ehibbasının daha önce evinde gördüğünü rivayet ettiği yüzlerce sahifelik şiir müsveddelerinin de hurda kağıt niyetine eskiciye satılmış olması muhtemeldir. Yine de dudaklarda kalan:

“Bir bahar rüzgârıymış ömür, tenime değip geçen

Düşmese de hissemize bir kam, hayali yeter”

mısra-i bercestesi şaire kafidir.